Wèg met die flessehals!
De Donkere Sluis, die eigenlijk bedoeld was als keersluis om het hoge water van de Hollandse IJssel tegen te houden, was een echte bottleneck voor de schepen die er door moesten. En in de praktijk waren dat alle schepen die door Holland wilden varen, andere routes waren immers verboden door het graafschap. Begin 15e eeuw waren de andere Hollandse steden, die beperking goed zat en dwongen ze Gouda tot de bouw van een tweede sluis in de Gouwe, weliswaar met gezamenlijke financiering. De nieuwe sluis kwam bij het Amsterdamse Veer aan de noordkant van de stad en was in 1436 klaar.
Amsterdams Verlaat
Net als de Donkere Sluis was dit zogenoemde Amsterdams Verlaat ook een houten keersluis met één hefdeur, maar wel met een breedte van 5,5 meter. Door de twee keersluizen was er een schutkolk ontstaan van 380 meter lang, geflankeerd door de Hoge en de Lage Gouwe. Dàt was voor de scheepvaart een aanzienlijke verbetering, hoewel er nog niet altijd geschut kon worden. Met een tijverschil van 1,5 à 2 meter op de Hollandse IJssel werd bij de hogere getijstanden natuurlijk de doorvaarthoogte van de Donkere Sluis te klein.
Maar er konden wel heel veel schepen tegelijk in de schutkolk. En omstreeks 1900 zijn dat er 30 tot 60 per dag. Vanwege de breedte van de Donkere Sluis, 4,75 meter, zijn dat schepen tot een ton of 80 laadvermogen.
De langste schutsluis ter wereld
Vroeg in de 17e eeuw gaat er het een en ander veranderen. Het Amsterdams verlaat en de Donkere Sluis krijgen stenen sluishoofden en puntdeuren. En de Havensluis werd gebouwd, ook een keersluis met puntdeuren.
Door de Havensluis was nóg een schutkolk ontstaan en lag de Donkere Sluis middenin een sluizencomplex van bijna 800 meter lang. Dat haalt de nieuwe sluis in IJmuiden nog niet met zijn 500 meter.
Schutten door dit complex duurde nog steeds tenminste 6 uur en soms wel 30. Maar er konden wel dieper geladen schepen door omdat er nu in twee trappen geschut kon worden.
Alles bij elkaar was er dus tot de ingebruikname van de Julianasluis in 1936 nog best wat drukte van binnenvaartschepen in de Goudse binnenstad. Daarna werd het rustiger en toen in 1954 de Havensluis werd afgesloten was er geen doorgaande vaart meer mogelijk.
Hendrik Bijnsdorp, juni 2022
