Gouda en de vaart der volkeren
Gouda heeft meerdere perioden van economische bloei en neergang gekend. In de 16e eeuw stortte de eens zo bloeiende bier- en lakenproductie in. Een opleving ontstond daarna door de kaas- en boterhandel, de aardewerk- en pijpenfabricage en de lijndraaierij en garenspinnerij. Vanaf 1730 gaat het weer mis en is de stad ruim een eeuw lang in armoede gedompeld.
De foto kijkt richting de Museumhaven en de Hollandse IJssel. Aan de linkerzijde ziet u de Korenmolen de Roode Leeuw.
De industrie komt op
Rond 1850 bereikt de industriële revolutie Gouda. De stadsmuren waren langzamerhand afgebroken en de stad ging uitbreiden. Hier aan de Turfsingel werden grote fabrieken gesticht zoals de Stearine Kaarsenfabriek en de Goudsche Machinale Garenspinnerij. Op het Bolwerkterrein – bij de invaart van de Hoge Gouwe – kwam een fabriek voor stadsgas.
Stoomzeepziederij van T.P. Viruly
In 1901 werd de stearinefabriek uitgebreid met de stoomzeepziederij van T.P. Viruly, die gevestigd was aan de Oosthaven. Omdat hij daar niet kon uitbreiden verkocht hij zijn bedrijf aan de Kaarsenfabriek die het overplaatste naar de Turfsingel.
En in 1909 werd de gasfabriek uitgebreid met een elektriciteitscentrale, samen de Goudsche Lichtfabriek genoemd.
Goudsche Machinale Garenspinnerij
Het gebouw dat direct aan de andere zijde van de Guldenbrug langs de Turfsingel ligt is de Garenspinnerij. In 1861 namen vijf Goudse (klein)garenfabrikanten het initiatief om aan de Turfsingel in Gouda een garenfabriek te stichten waarbij gebruikgemaakt werd van stoommachines. De fabriek ging daadwerkelijk in 1862 van start en bood werkgelegenheid vanaf het begin aan meer dan honderd werknemers
Maar ook dat zou weer veranderen …De Garenspinnerij (cultuurhuis) en De Lichtfabriek (café, restaurant en feest locatie), zijn met een andere functie nog terug te vinden in het stadsbeeld. Het voormalige kantoorgebouw van Viruly resteert nog op het terrein van de voormalige Kaarsenfabriek, nu chemiebedrijf Croda.
Tijdens GoudaWaterstad750 is de tentoonstelling EXPO Gouda Maakt in het oude T.P. Viruly gebouw gratis te bezoeken! Buurtje nr. 9.
En de scheepvaart groeit
Het transport voor deze nieuwe, grote bedrijven was omvangrijk: steenkool voor de stoommachines en de gas- en elektriciteitsproductie, grondstoffen en eindproducten. Hoewel Gouda in 1855 werd aangesloten op het spoorwegennet, vestigden de nieuwe bedrijven zich liever aan het water. Vervoer over water vonden ze de beste weg. Dat gold vaak ook voor hun kleinere collega’s, zoals korenmolen de Rode Leeuw.
De scheepvaart naar, van en door Gouda groeide enorm vanaf 1850 en het aandeel van het vervoer over water in het totale transport was groot, vooral voor de aanvoer van grond- en hulpstoffen. Veel Gouwenaren waren voor hun dagelijks brood afhankelijk van de scheepvaart, in 1939 ongeveer 20% van de inwoners.
Scheepvaartstad Gouda !
Levende geschiedenis
Na er Tweede Wereldoorlog kwamen grote veranderingen op het gebied van bedrijfsvoering, infrastructuur en vrachtvervoer. Ook de scheepvaart is daardoor totaal veranderd.
Daarom is het zo leuk te bedenken dat er nu tijdens GoudaWaterstad750 ongetwijfeld schepen aanwezig zijn die hier 80 of 100 jaar geleden lading kwamen halen of brengen. Zo blijft de geschiedenis levend.
Banners bij 4 Goudse schepen
U steekt de Turfsingel over via de Guldenbrug, sla daarna meteen linksaf en u wandelt langs de turfsingel met de schepen en via ‘het buurtje’ komt u in het IJsselpark. Vanaf de Guldenbrug tot en met de hoek Bogen/Vest vindt u 4 schepen met een banner.
U passeert bij het buurtje als eerste het punt C. het schip “Lena Clazina” dat een nauwe historische band heeft met Gouda. U vindt haar banner op de kade. U vindt op de kaart naast de Lena Clazina nog 4 schepen met een banner. A t/m D.
Hendrik Bijnsdorp, juni 2022
